AhAhiliğin Temelleri Peygamber'i Ahlaktırpeygamber'i ahlaktır

            İslami Kültürümüzün ,özellikle iktisadi köklerimizin önemli teşkilatlarından biri, 8-12 Ekim tarihlerinde haftasını kutladığımız ahilik teşkilatıdır. Ahilik teşkilatı ekonomik hayatımızın olduğu kadar , ahlaki güzelliğimizin de bir zenginliğini içermektedir. Ahilik teşkilatı mesleki ilkelere sahip olması yanında, ahlaki esaslara dayanan bir mesleki dayanışma kurumudur.

            Bu teşkilatın önemli esaslarından biri bir kişinin mesleğinde üst düzeyde biri olmasının,eğer ahlaki bir kişiliğe sahip değilse bir anlamı olmamasıdır. Kişinin ahlaki bir zaafı mevcutsa meslekten ihraç edilmesi kurumun ahlaki temellerle dayandığının önemli bir göstergesidir. Temelleri bu şekilde ahlaki değerlere dayanan bir kurumun bu değerleri nereden aldığı sorusuna cevap verildiğinde, kurumu sağlıklı bir şekilde tahlil edilmemize olanak sağlayacaktır.

            Ahiliğin kökleri ne olursa olsun , ahi ahlakı temelde yüce Rabbimizin Kitabı Kurana  ve Peygamberimizin güzel Sünnet-i Seniyyesine dayanmaktadır.Ahiliğin ahlaki değerlerini ve insani ilişkilerini detaylı olarak tahlil ettiğimizde Hz peygamberin ahlakına dayandığını ve hadislerle birebir alakalı olduğunu müşahede etmekteyiz. Binaenaleyh şunu ifade edebiliriz ki; ahilik esasları, temel ahlaki değerlerinin kaynağı  din kaynaklı ve Peygamberimiz Hz Muhammed’in ahlakıdır.

            Bütün prensiplerini dinin asıl kaynağı olan  Kuran-i Kerim ve peygamberin sünnetinden alan ahiliğin nizamnamelerine Fütüvvetname adı verilmektedir.Ahiliğin esasları , dolayısı ile ahlaki ve ticari kaideleri bu fütüvvetnamelerde yazılıdır.

            Ahiliğin temelleri oluşturan ayet ve hadislerin birkaçına değindiğimizde ahiliğin temellerinin neye dayandığını bilimsel olarak görmekteyiz. Ayetlerin bir kısmına  baktığımızda sadece ahilik için değil, Müslümanlar olarak ta bizlerinde uygulaması gereken ilahi emirler olduğu açıkça görülecektir.

-         Ey insanlar bütün yeryüzündeki nimetlerimden helal olmak, temiz olmak şartıyla yiyin.Fakat şeytanın adımlarına uymayın.Çünkü o size belli bir düşmandır. (Bakara 168)

-         Ey iman edenler ! Size kısmet ettiğimiz rızıkların hoş ve temiz olanlarından yiyin ve Allaha şükredin.Eğer yalnız O’na kulluk ediyorsanız. (Bakara 172)

-         Rıba(faiz) yiyen kimseler, şeytan çarpan kimse nasıl kalkarsa ancak öyle kalkarlar. Bu ceza onlara “ Alışverişte faiz gibidir”  demeleri yüzündendir. Oysa Allah alış verişi helal , faizi haram kılmıştır. Bundan böyle her kim Rabbinden gelen bir öğüt üzerine faizciliğe son verirse, geçmişte olanlar kendisine ve hakkındaki hükümde Allah’a kalmıştır.Her kimde yeniden faize dönerse işte onlar cehennem ehlidirler. Ve orada süresiz kalacaklardır. (Bakara 275)

            Ahlaki esaslarla ilgili hadislere göz attığımızda da bizim ticari  ve mesleki hayatta uygulamamız istenen ahlaki kaideler olduğunu açıkça görmekteyiz.

- Müminlerin iman bakımından en kamili ahlakı en güzel olandır. Ebu Davud Sünnet 16

- Sizin en hayırlınız ahlakı en güzel olanınızdır. Buharı edeb 39

- Gerçek zenginlik mal çokluğuyla değil gönül tokluğuyla iledir. Buharı Rıkak 15 Müslim zeket120

- Sizden biriniz kendisi için istediğini , kardeşi içinde istemedikçe iman etmiş olamaz.Buharı iman 7

- Doğru sözlü ve kendine güvenilir tacir ahirette peygamberler , sıdıklar ve şehitlerle beraber olacaktır. Tirmizi Buyu 4

- Karaborsacılık yapan kimse hatadadır. Müslim müsakat 130

- Kişi kardeşinin satışına  kendininkini satmak için müdahale etmesin. İbni mace ticaret 6

- iyilik güzel ahlaktan ibarettir.Müslim birr14-15

- Hiçbir kimse elinin emeğinden daha hayırlı lokma yememiştir. Allahın peygamberi Davud (AS) da kendi elinin emeğini yerdi.Buharı buyu 15

- Allah yaptığı işi güzel (sağlam ve mükemmel) yapanı sever. Münavi feyzul kadir  II 286 ,287

- Müslüman elinden ve dilinden başkalarının emin olduğu kimsedir. Buhari iman 4 Müslim iman 65

Yukarıda belirtilen hadisler gibi bir çok hadisi şerif ahiliğin temel felsefesiyle karşılaştırdığımız zaman ahiliği kuran Ahi evreni veli tarafından söylenmiş sözlerin ,Türkçeleştirilmiş birer hadisten ibaret olduğu da görülmektedir.

- insanlara yemek yedirir, ve tanıdığın ve tanımadığın herkese selam verirsin.

-komşusu açken tok yatan bizden değildir. Buhari

- üstteki el (Veren el) , alttaki (alan el) elden daha hayırlıdır.Buhari zekat 18 müslim zekat 94 ,95

-Ahilerin ipek elbisesi giymesi istenmemektedir. (Fütüvvetnamelerde belirtilmektedir.)

            İslam tarihinin önemli kurumlarından biri olan ahiliğin görüldüğü gibi temelleri Kuran emirleri ve peygamberimizin ahlakına dayanmaktadır.  Mesleki yeteneğe sahip kişilerin ahlaki değerlere de sahip olması için kurulan bu dernek bizim içinde güzel bir örnek teşkil etmektedir. Bu kurumun kurallarının dayandığı Kuran Ayetleri ve Peygamberimizin hadisleri her dönem olduğu gibi bizim ticari ve ahlaki hayatımızın temellerini oluşturmalıdır.  Dönem Müslümanları olarak ticari hayatımızın ahlaki değerlerle birlikte yürütülmesi için Kurana ve peygamberi ahlaka dayalı ahiliğe benzer kurumlar meydana getirilmeli ve ahlaka dayalı bir ticari vemesleki yaşantımızı  ülkemize ve insanlığa hediye etmeliyiz. Toplum olarak yücelmemizin ana temeli ahlaki değerleri hayatımıza hakim kılmaktır.

            Bu şekilde dönemimizde yürürlükte olan çalışmaları sürdüren esnaf odalarımız ve ticari odalarımız gibi sivil kuruluşlarımız; bizden hayatımıza hakim kılınması istenen ahlaki değerleri üyelerine ve dolaylı olarak ticari ve ahlaki  hayatımıza yansıttığımızda ticari ve ahlaki hayatımızın Rabbimizin istediği gibi güzel ve mükemmel bir şekle dönüşeceği ortadadır.  M. Kemal Müniroğlu